Wzornictwo

Opisując wzory dywanów, dzieli się je najczęściej na trzy kategorie: krzywoliniowe, geometryczne i figuralne. Jest wiele różnych nazw poszczególnych motywów. Na tej stronie opisano wybrane, najczęściej spotykane wzory. Motywy te mogą zdobić wybraną część dywanu lub mogą się powtarzać na całej jego powierzchni.Wzór dywanu umożliwia określenie jego stylu i miejsca pochodzenia, na co wskazuje również kolorystyka i rozmiar dywanu. Wzór jest najbardziej oczywistą i przypuszczalnie najważniejszą cechą dywanu. W warsztatach tkackich poświęca się obecnie wiele czasu na pracę nad wzornictwem, poprzez rozwijanie i udoskonalanie dawnych, tradycyjnych wzorów. Wzory są rysowane ręcznie na papierze milimetrowym. Nomadzi tkają dywany z pamięci, bez wcześniejszego szkicowania wzoru.

Wzory krzywoliniowe Wzory tworzone w formie ozdobnych krzywych linii nazywamy krzywoliniowymi. Wzory takie mogą występować na każdym rodzaju dywanu, zarówno w formie medalionu jak i jako wzory powtarzalne, na całej powierzchni dywanu. Aby stosować taki wzór, wymagana jest wyższa gęstość tkania dywanu.

Przy wytwarzaniu dywanów z wzorami krzywoliniowymi stosuje się wzorce rysowane na papierze milimetrowym, zwane talim, na których każda kratka reprezentuje węzeł w dywanie. Ta technika jest stosowana zazwyczaj w warsztatach rzemieślniczych produkujących dywany wyższej jakości.

Przykładami dywanów stosujących wzory krzywoliniowe są Kerman, Isfahan, Nain i Kom.

Wzory geometryczneWzory tworzone przy pomocy linii prostych nazywamy geometrycznymi i można je łatwo rozpoznać po występujących w nich kątach prostych, przekątnych, prostokątach, trójkątach i innych figurach geometrycznych.

Motywy geometryczne występują na dywanach zarówno w formie medalionów jak i wzorów pokrywających całą powierzchnię dywanu. Są one typowe dla dywanów wykonywanych przez nomadów i przez artystów ludowych. Wzory dywanów nomadzkich są zazwyczaj bardzo proste, podczas gdy w dywanach ludowych występują nieco bardziej skomplikowane wzory geometryczne.Dywany Beludż, dywany turkmeńskie, tureckie i kaukaskie są dobrymi przykładami dywanów ze wzorami geometrycznymi.

Wzory figuralne

Wzory figuralne zazwyczaj przedstawiają ludzi i/lub zwierzęta i często nawiązują do wydarzeń historycznych lub mitologii. Realistyczne przedstawianie ludzi i zwierząt nie jest typowe dla dywanów pochodzących z Orientu, gdyż religia Islamu zabrania tworzenia obrazów istot żywych. Jest to powodem dla którego dywany takie są bardzo rzadkie. Zazwyczaj składają się z jednej lub kilku postaci, które uwieczniają wydarzenie historyczne.

Współczesne dywany figuralne są produkowane w Iranie (Kom, Tebriz i Isfahan), Indiach i w Pakistanie. Czasem udaje się znaleźć dywany figuralne tkane przez nomadów. Od początku XX wieku, dywany figuralne tka się również w Chinach, ale nie występują one w ogóle na przykład w Turcji, Afganistanie ani w rejonie kaukaskim.

Po prawej: dywan figuralny utkany przez nomadów Kaszkaj.